İran’daki nükleer tesisler: Hangi tesis ne amaçla kullanılıyor?

Uluslararası siyasetin odak noktalarından biri olan İran’ın nükleer programı, birçok farklı tesis üzerinden yürütülüyor. Peki bu nükleer tesisler nerede, hangi amaçla faaliyet gösteriyor?

NATANZ URANYUM ZENGİNLEŞTİRME TESİSİ

İran’ın en büyük uranyum zenginleştirme merkezi olan Natanz Tesisi, İsfahan eyaletinde yer aldı. Tesis, yer altına inşa edildi ve yüzlerce santrifüjle faaliyet yürüttü. 2010 ve 2021 yıllarında sabotaj saldırılarına uğradı. Uluslararası kamuoyu uzun süre bu tesisi yakından takip etti.

FORDOW NÜKLEER TESİSİ

Kum kenti yakınlarında, dağın içine oyularak inşa edilen Fordow Tesisi, yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme kapasitesine sahip. Askerî saldırılara karşı korunaklı yapısıyla stratejik bir öneme sahipti. 2015 Nükleer Anlaşması kapsamında faaliyetleri sınırlandırıldı; ancak daha sonra yeniden aktif hâle getirildi.

ARAK AĞIR SU REAKTÖRÜ (IR-40)

Plütonyum üretme potansiyeli taşıyan Arak Reaktörü, uluslararası denetimlerde büyük endişe yarattı. Tesisin nükleer silah üretimine uygun olduğu iddiaları gündeme geldi. 2015’te yeniden tasarlandığı açıklandı fakat sonraki süreçte son hali hakkında net bilgiye ulaşılamadı.

İSFAHAN NÜKLEER TEKNOLOJİ MERKEZİ

İsfahan’daki bu merkez, nükleer yakıt üretimi, araştırma reaktörleri ve mühendislik projeleri yürüttü. Zenginleştirilmiş uranyumdan yakıt çubukları üretildi. İran’ın sivil nükleer faaliyetlerinin bel kemiğini oluşturdu.

BUSHEHR NÜKLEER SANTRALİ

Basra Körfezi kıyısında yer alan Bushehr, İran’ın elektrik üretimine yönelik ilk nükleer santrali. Rusya tarafından inşa edildi ve yakıt desteği yine Rusya’dan sağlandı. Santral, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın gözetiminde çalıştı.

PARCHİN ASKERİ TESİSİ

Parchin, resmî olarak konvansiyonel bir askerî üs olarak tanıtıldı. Ancak Batılı istihbarat raporları, burada geçmişte nükleer silah testleri yapılmış olabileceğini öne sürdü. Tesisin bazı bölümleri denetime kapalı kaldı ve bu durum uluslararası şüpheleri artırdı.

LASHKAR ABAD TESİSLERİ

İran’ın daha az bilinen merkezlerinden biri olan Lashkar Abad’da, deneysel uranyum zenginleştirme çalışmaları yürütüldü. UAEA raporlarında zaman zaman bu tesise yer verildi. Ancak kamuoyuyla paylaşılan bilgiler oldukça sınırlı…