10 dakikada teslimat akımı Türkiye’ye de gelir

Emre ERGÜL

Quick commerce… Türkçesi “Hızlı Ticaret…” Özü şu: Online alışveriş hizmeti sunan süpermarketler yahut yiyecek teslimatı yapan markaların, kolay tüketim eserlerini çok kısa mühletler içinde teslim etmeyi vaat ettiği bir e-ticaret kavramı… İddia edebileceğiniz üzere bu kavram, pandemiyle birlikte tüm dünyadaki teslimat şirketlerinin kuralı oldu.

Ancak dünyaca ünlü New York Times gazetesinin 6 Ocak manşetinde de görüldüğü üzere Hintli teslimat firmaları bu “quick commerce”ü “biraz” abartmış durumda. Yerli ve yabancı yatırımcıların milyarlarca dolar akıttığı Hint pazarında yer edinmek isteyen teslimat şirket ve startup’ları “dakika” siyasetleriyle sonları zorluyor. Örneğin, Swiggy Instamart’ın sloganı şöyle: “Dakikalar içinde sizde.”

Rakibi olan Zepto ise çıtayı bir üste çıkartıyor: “10 dakika içinde getiriyoruz.”

Gazete, “Soğanınızın dakikalar içinde gelmesini ister misiniz?” başlığıyla teslimat dünyasının bu türlü bir aceleciliğe muhtaçlığı olup olmadığını sorgularken; motokuryelerin güvenliklerini de masaya yatırıyor. Center for Studies in Social Sciences isimli Kalkütalı thinktank’ten Saibal Kar, “Birileri bu sistemin bedelini ödeyecek. Bu şahıslar de sanırım çalışanlar olacak” diyerek kelle koltukta dakikalara karşı yarışan motokuryelere dikkat çekti.

‘Akımlar artık dünyaya Asya’dan yayılıyor’

Hindistan’daki teslimat firmaları, ayda 540 dolar (9,940 lira) maaş vaat ederken, New York Times’a konuşan kuryeler sayının şişirilmiş olduğunu belirtip, daha az maaş aldıklarını söylüyor. Örneğin, Stanford Üniversitesi’nden atılma iki öğrencinin kurduğu Zepto, günde 14 saat mesai isterken, ayda 240 dolar (4 bin 420 lira) maaş ödüyor.

Türkiye’de bir motokurye saatine 35 TL, teslim ettiği paket başına da 5 TL kazanıyor. Haftada 1 gün müsaade yapıp, 6 gün günde 10 saat mesai yapan bir kişi, yalnızca mesaiden (artı-eksi) 9 bin lira kazanıyor. Teslim edilen paket sayısına nazaran aylık çıkarı en az 15 bin lirayı bulabiliyor.

Hindistan’daki “10 dakikada teslimat” çılgınlığını, İstanbul merkezli mikrolojistik teşebbüsü İletmen’in CEO’su Özgür Duruöz’e sorduk.

“Bu akım Türkiye’ye de gelir mi?” sorusuna Duruöz’ün karşılığı net: “Gelir. Zira dünya artık global bir mesken oldu. Dünyanın bir yerinde bir şey çıkıyorsa, öteki tarafında kesinlikle çıkacaktır. Ancak sistem değişti. Evvelce bu üzere olaylar, ABD’den başlar, dünyaya yayılırdı. Artık Asya’dan yayılıyor.”

Hızlı teslimatın Türkiye’ye de geleceğini belirten Duruöz, “Ama 10 dakikada mı olur, öteki yolla mı olur, ona bakmak lazım” dedi.

Duruöz, İletmen’in de emsal bir proje üzerinde çalıştığını belirtip şu örneği verdi:

“Diyelim ki, son kullanıcı, bir saat markasının internet sitesinden alışveriş yapıyor. Şirket de saati kargoyla gönderiyor. Halbuki, şu sistemi getirdik. Farz edelim ki, son kullanıcı Ataşehir’de oturuyor. Şirkete ‘Merkezden kargoyla gönderme. En yakın Ataşehir şubenden dakikalar içinde gönderelim’ diyoruz.”

Bu sistemi “e-ticaretten q-ticarete (Quick ticaret) dönüş” olarak tanımlayan Duruöz, “Ancak sistem, [Hindistan’daki gibi] motorcunun sırtına binip ‘Şu kadar dakikada götür’ olmamalı” dedi ve ekledi: “Mağaza, stoğunu hakikat yönetebilirse bu proje hayata geçer. Perakende şirketleri e-sayfalarında son kullanıcıya kendisine en yakın mağazayı seçtikten sonra alışverişe devam ettirse bu sistem olur, olacak da.”

‘Ürüne çabucak ulaşmak isteği insan dürtüsü’

New York Times’ın manşetten işlediği mevzuyu, “İnsanlar, soğana dakikalar içinde ulaşmak zorunda mı?” diye soruyoruz. “Bu noktada insan dürtüsü devreye giriyor” diyen Duruöz, hepsiburada’nın yaptığı bir araştırmayı anımsattı:

“Hepsiburada, slotlu (saatli) teslimat yapan birinci şirket. Evvelce eseri kargoyla gönderiyorlardı. Kaç günde gitmiş, kargo şirketinin problemiydi. Hepsiburada, son kullanıcıya slotlu teslimat seçeneğini sundu. Gün içinde hangi saat aralığında teslim almak istediklerini sordu. Yüzde 90, günün en erken slotu olan, 10-12’yi seçti. İşin enteresan tarafı, bu yüzde 90’ın da yüzde 90’ı plaza çalışanları. Yani bütün gün plazadasın aslında lakin eseri en erken saatte istiyorsun. Bu, eserine çabucak ulaşma dürtüsü.”