Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle 2022’de Avrupa’da yaşanan doğal gaz krizinden Cezayir, Katar ve Mısır siyasi ve ekonomik olarak kar elde ederken, Libya ise içerde yaşadığı siyasi bölünme nedeniyle bu fırsatı değerlendiremedi. Arap ülkelerinin 2023 yılında arama, üretim ve ihracat faaliyetlerini ağırlaştırmak için vakitle yarışacağı iddia ediliyor.
Arap ülkeleri 2022’de, Rusya-Ukrayna savaşının da tesiriyle Avrupa için kıymeti katlanan, doğal gazın en az petrol kadar değerli bir “silah” olduğunu öğrendi.
Doğal gaz ihraç eden Arap ülkelerinden Cezayir, Katar ve Mısır, bilhassa Kuzey Akım 1 ve 2 boru çizgilerinin bombalanmasının akabinde Rusya’nın Avrupa’ya arz ettiği doğal gazın bir kısmının karşılanması konusunda kıymetli rol oynadı.
Cezayir’in “altın yılı” oldu
Doğal gaz ihracatı açısından 2022, Cezayir’in “altın yılı” oldu. Ülke geçen yıl ihracatını 56 milyar metreküpe ulaştırarak rekor düzeylere çıkardı.
Cezayir, en fazla doğal gaz üretimi yapan büyük Arap ülkesi olmamasına karşın, Avrupa’ya yakınlığı, hiçbir Arap ülkesinin sahip olmadığı boru sınırlarıyla ve doğal gaz ihracatının büyük kısmını Asya yerine Avrupa pazarlarına yönlendirmesi nedeniyle 2022’de Avrupalı yetkililer tarafından en çok ziyaret edilen Arap ülkesi pozisyonuna yükseldi.
Geçen yıl yeni gaz alanlarının keşfedilmesiyle daha da stratejik kıymet kazanan Cezayir, 2022’de İtalya’ya ihracatını 21 milyar metreküpten 25’e çıkardı, 2023-2024’te ise 30 milyar metreküpe çıkarmayı hedefliyor.
Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, ülkesinin 2023’te doğal gaz ihracatını iki katına çıkararak 100 milyar metreküpe ulaştırmayı hedeflediğini açıkladı.
Cezayir, direkt İtalya’nın Sicilya Adası’na doğal gaz taşıması düşünülen Galsi Boru Sınırı projesini canlandırarak Avrupa’nın talebini bu çizgi üzerinden karşılamayı planlıyor. Politik olarak doğal gaz Cezayir açısından Avrupalı ortakları karşısında güçlü bir müzakere kartına dönüştü.
Katar, sıvılaştırılmış gaz ihracatını 2027’de 126 milyon tona çıkarmayı planlıyor
Katar, doğal gaz rezervleri ve üretimi açısından Arap dünyasında birinci sırada yer alıyor. İhracatının büyük bir kısmını, uzun vadeli kontratlarla Asya pazarına yapıyor. Lakin bu durum Katar’ın Avrupa’ya sıvılaştırılmış gaz ihracatını artırmasına da pürüz olmadı.
Avrupa’nın doğal gaz gereksiniminin yüzde 40’ını karşılayan Rus gazı arzındaki düşüş, Katar’ı Batı açısından ana alternatif haline getirdi. Katar’ın Avrupa’ya sıvılaştırılmış gaz ihracatı 2022’nin 9 ayında yüzde 16 arttı, lakin Asya pazarlarına; bilhassa Çin, Japonya ve Güney Kore’ye yaptığı ihracat, hala aslan hissesini oluşturuyor.
Rusya ve İran’dan sonra üçüncü en büyük doğal gaz rezervine sahip Katar, 77 milyon ton olan sıvılaştırılmış gaz ihracatını, 2027’de 126 milyon tona çıkarmayı planlıyor.
Suudi Arabistan dünyanın en büyük petrol ihracatçısıyken, Katar da Avustralya’dan sonra dünyanın en büyük sıvılaştırılmış gaz ihracatçısı olma yolunda.
Katar’ın önümüzdeki yıllarda Avrupa’daki sıvılaştırılmış gaz pazarındaki hissesini artırması ve bunun da Avrupa kıtasındaki siyasi nüfuzunu güçlendirmesi bekleniyor.
Diğer taraftan Katar, Belçika’da yolsuzluk savları nedeniyle yürütülen soruşturma sebebiyle Avrupa’ya gaz tedarikini durdurma tehdidinde bulundu. Böylelikle Katar’ın Avrupa’ya karşı kullanabileceği yeni bir kartının olduğu görüldü.
Mısır’ın gaz ihracatı yaklaşık 8,4 milyar dolar
Mısır, büyük doğal gaz rezervlerine sahip değil lakin ihracatından elde ettiği geliri, 2022 yılında bir evvelki seneye nazaran iki katından fazla artırdı.
Ülkenin doğal gaz ihracatı, 2021’de yaklaşık 3,5 milyar dolar iken, 2022 yılında yaklaşık 8,4 milyar dolar oldu.
Mısır, bilhassa Doğu Akdeniz Gaz Forumu bünyesinde Avrupa’ya gaz sağlayan ülkeler listesinde yerini aldı.
Kahire idaresi, yabancı şirketlerle işbirliği yaparak Akdeniz’de gaz arama çalışmalarını ağırlaştırdı. Mısır, geçen yılın sonunda “büyük” olarak nitelendirdiği bir deniz gaz alanı keşfettiğini duyurdu. Batı medyası, sahanın hacminin 3,5 trilyon metreküp olduğunu yazdı.
Mısır ayrıyeten, gaz arama alanını genişletmek için batı deniz hudutlarını belirlediğini açıkladığı bir karar aldı. Libya Dışişleri Bakanlığı ise kararın Libya’nın kara suları ve kıta sahanlığını ihlal ettiği duyurdu.
Libya fırsatı değerlendiremedi
Libya ise İtalya’ya gaz taşıyabileceği boru sınırına sahip olmasına karşın, ülkede devam eden siyasi bölünme hali münasebetiyle Avrupa’ya gaz ihracatını artırma fırsatını değerlendiremedi.
Ülke, elektrik krizi ve ülkenin güneybatısındaki gaz alanlarının kapatılması nedeniyle, İtalya’ya gaz ihraç kontratlarını sıkıntı yerine getirebildi.
Öte yandan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Umman ise Katar gazını sıvılaştırdıktan sonra yine ihraç etmeye devam ediyor.
Suudi Arabistan da yükselen fiyatlar ve en az kirletici fosil yakıt olarak gazın artan stratejik ehemmiyeti nedeniyle Şubat 2022’de ihracat alanına girme niyetini açıkladı.
Moritanya’nın da Senegal ile sahip olacakları “Büyük Kaplumbağa” ismini verdikleri ortak doğal gaz alanıyla alakalı çalışmalar tamamlandıktan sonra gaz ihraç edenler ortasında yerini alması bekleniyor.
Artan talep, yüksek fiyatlar ve Avrupa ülkelerinin yaklaşık 150 milyar metreküp Rus gazı ithalatından vazgeçme dileği nedeniyle, Arap ülkelerinin 2023 yılında arama, üretim ve ihracat faaliyetlerini ağırlaştırmak için vakitle yarışacağı varsayım ediliyor.
