Karbon vergisi için sertifika AB’den ithal

Özlem ERMİŞ BEYHAN

Avrupa Birliği (AB) bu yılın ekim ayından itibaren eser ithal edeceği makul dallardaki şirketlerden üç ayda bir karbon sertifikası isteyecek. İhracatının yüzde 70’ini AB’ye yapan Türkiye’de hala bu sertifikayı verecek akredite bir kurum bulunmuyor. Bu nedenle Türk şirketler Avrupalı firmalara sertifika için binlerce euro ödemek durumunda.

Türk şirketler için bunun büyük bir badire olduğunu, İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Brüksel Temsilcisi Haluk Nuray anlattı. Bu yılın ekim ayında başlayacak uygulama kapsamında 1 Ocak 2026 tarihine kadar AB’ye ihracat yapan ilgili kesimlerdeki şirketlerin çevreyi ne kadar kirlettiklerini gösteren belgeyi resmi makamlara sunmaları gerekiyor. Karbon emisyonunu ortaya koyan bu dokümanlar akredite kuruluşlarca hazırlanmak zorunda. Lakin şu an Türkiye’de bu belgeyi verecek akreditasyona sahip bir şirket bulunmuyor. Nuray, Brüksel’e giden birçok ihracatçı firmanın bugünlerde bu sorunu gündeme getirdiğini anlattı. İKV Brüksel Temsilcisi şu bilgileri verdi: “Bugüne kadar AB’ye ihracat yapan kıymet zincirinin bir kesimi olan Türk şirketler bu belgeyi çıkardı, çıkarıyor. Fakat ihracat yapan şirketlerimiz için çok yeni bir evrak bu ve mecburî olmasına karşın Türkiye’de bu belgeyi verebilecek, AB’den akredite bir kurum bulunmuyor.” Uzmanlar ekim ayına kadar akreditasyon sürecinin tamamlanmasının güç olduğunun da altını çizdi.

Aynı sorun CE Evrakı sürecinde de yaşanmıştı

Avrupa Birliği ve Global Araştırmalar Derneği (ABKAD) Lider Yardımcısı Can Baydarol da hudutta karbon vergisi konusunda Türkiye’de “sağırlık” olduğunu söyledi. Baydarol mevzunun şirketlerin ana gündeminde olması gerektiğini belirterek, “Hazırlığa başlanmazsa 2026’da önlerine gümrük vergisine eş bir vergi çıkartılabilir” uyarısı yaptı. Baydarol, Türkiye’de şimdi sertifika verme noktasında akredite bir kurum olmadığını, ekim ayına kadar süreç tamamlanmazsa şirketlerin Avrupa’ya ihracat yapmak için Avrupa’dan evrak ithal eder pozisyona düşeceklerini belirtti.

İKV Brüksel Temsilcisi Haluk Nuray hatırlattı, birebir sorun CE evrakının mecburî hale geldiği 2002 yılında da yaşanmış, Türk şirketler eserlerini satabilmek için Avrupalı sertifika şirketlerine yüzbinlerce euro akıtmıştı. Nuray, önümüzde de misal bir süreç olduğu uyarısı yaptı. Nuray, “Türkiye’de akreditasyonu olan şirketlerin akreditasyonları da iptal edilmiş. Türk şirketler şu anda büsbütün Avrupa merkezli sertifika şirketlerine mecbur kalmış durumda. Bu durum rekabet açısından da yanlışsız değil zira böylelikle şirketlerimiz bir nevi Avrupalı rakiplerini finanse eder duruma geliyor. Para ülke içinde kalmıyor, AB’ye gidiyor” dedi.

Türk ihracatçı şirketler mevzuyu süratle öğrenmeye çalışıyor. Konya Ticaret Odası Lideri Selçuk Öztürk, İklim Kanunu’nun çıkması sonrası Türkiye’de sistemin daha da oturacağını, karbon borsasına dair belirsizliklerin de ortadan kalkmasını beklediklerini belirtti. Brüksel’de bulunan memleketler arası vergi ve transfer fiyatlandırması danışmanı Melahat Canan Aladağ ise karbon vergisi üzere iklim değişikliği ve öteki toplumsal bahislerde katkı olarak vergi ve sertifikasyonların çok uluslu işletmeler içinde verginin rolünü büsbütün değiştirdiğini, vergi departmanlarının operasyonların sürdürülebilirliği için çok çabuk aksiyon almaları gerektiğini iletti.

Süreç nasıl işleyecek?

• İlk etapta 6 kesim hudutta karbon vergisi (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) sürecine dahil olacak: Demir-çelik, çimento, gübre, alüminyum, elektrik ve hidrojen.
• Firmalar 1 Ekim 2023 tarihinden 1 Ocak 2026’ya kadar üç ayda bir sertifika alıp karbon emisyonunu belgelendirmek zorunda olacak. Bu evrak, yalnızca akredite kuruluşlardan alınabilecek.
• Geçiş devrinde firmalar, ihraç eserlerin emisyonunu, ithalatçı firmalar aracılığıyla beyan etmek zorundalar.
• 1.1.2026 tarihinden sonra bir vergi fiyatı belirlenecek. Bu verginin şirketin merkezinin bulunduğu ülkede ödediği karbon vergisi fiyatı kadarı kesilip (örneğin Türkiye) üzeri AB tarafından tahsil edilecek.

İsteyen KÖİ ihalesine girip istediği şirketi satın alamayacak

Avrupa stratejik şirket ve kesimleri müdafaaya aldı

Tüm dünyada muhafazacı rüzgarlar güçlenirken AB keskin bir adım attı ve son regülasyon ile Temmuz 2023 ‘ten itibaren birlikte kamu özel kesim işbirliği (KÖİ) projelerine giren ve şirket alımı yapan firmaları denetlemek üzere bir düzenleme yayınladı. Bu tarihten itibaren AB’de 500 milyon euronun üzerinde ciroya sahip şirket alımları, 50 milyon euronun üzerinde yabancı mali dayanak alan firmalar, 250 milyon euronun üzerindeki kamu ihalelerine katılan şirketlerin son 3 yıllık tüm süreçleri araştırılacak. AB Komisyonu’nun gerek görmesi halinde daha farklı ve küçük ölçekli piyasa durumları da denetlenecek. Bilhassa Çin’in başta Almanya olmak üzere birlikte büyük alımlara başlaması sonrası hazırlanan düzenleme (EU Foreign Subsidies Regulation) stratejik bölüm ve şirketlerin korunmasının değerinin de altını bir defa daha çizdi. Can Baydarol, düzenlemenin Çinli ya da Rus sermayesi ile Avrupa’da şirket kurup orada alım planlayan ya da ihalelere girmek isteyen 3’üncü ülke şirketlerinin hesaplarının didik didik incelenmesi manasına geldiğini söyledi. Şirketler planlarını gözden geçirmeli Brüksel’den milletlerarası vergi ve transfer fiyatlandırması danışmanı Melahat Canan Aladağ şu yorumda bulundu: “10 Kasım 2022’de Avrupa Parlamentosu’ndan ezici bir çoğunlukla geçen bu düzenleme, AB de iş yapmanın kurallarını değiştirici bir düzenlemedir. Türkiye’den Avrupa’da iş yapan şirketler için tavsiyemiz, planladıkları satın alma ve ihaleleri regulasyon kapsamına girip girmedikleri açısıdan pahalandırmak, AB üyesi olan ya da olmayan tüm otoritelerle mevcut ve geçmiş bağlantılarını şimdiden gözden geçirmek, potansiyel soruşturma için risk düzeylerini pahalandırmak, gereken doküman ve münasebetleri hazırlamaya başlamaktır. Karmaşık bir paha zincirine sahip firmalar da transfer fiyatlandırması siyasetlerini gözden geçirmek isteyebilirler.